شاید روزگاری انسان به مواد مخدر به عنوان یک داروی شفابخش نگاه می کرد ولی با توسعه علم و در نتیجه روشن شدن ابعاد مخرب آن این پدیده به صورت تهدیدی جدی برای بهداشت عمومی و امنیت سیاسی و اجتماعی جوامع و ملل مختلف شناخته شد. مواد مخدر امروزه به عنوان یک مصیبت عمومی جوامع بشری به ویژه نسل جوان را به شدت تهدید می کند و مبارزه ای جدی و گسترده در مقابل آن از ضروریات همه جوامع بشری است خوشبختانه در کشور ما مدت هاست که از ابعاد مختلف اجرایی علمی و فرهنگی تا حدودی اقداماتی برای مبارزه با مواد مخدر و پیشگیری از قاچاق آن و ابتلا، جوانان این مرز و بوم به اعتیاد صورت گرفته است یکی از راهکار های اساسی برای جلوگیری از شیوع مواد مخدر در هر جامعه ای پیشگیری است.

 تاریخچه مواد مخدر در ایران:

در ایران باستان، در کتاب اوستا از گیاه کانابیز (شاهدانه) که به عنوان یک ماده بی حس کننده مرسوم بوده است نام برده شده، البته ایرانیان باستان با وجود آشنایی با کانابیز به مواد مخدر معتاد نبودند، بقراط حکیم و حتی بوعلی سینا و زکریای راضی به اثرات طبی و خواص تریاک در گذشته پی برده و در معالجات مختلف بیماران از آن استفاده می کرده اند.

در قرن هفدهم کشتی های تجارتی انگلیس، این متاع مرگ آور را از خاور دور به ایران آورده و به درباریان هدیه و اکثر آنها را معتاد ساختند. «تاورنیه» که یکی از تجار (جهانگرد) فرانسوی بود، در زمان صفویه به ایران سفر کرده و در سفرنامه خود ضمن شرح حرکت از ازمیر به ایران مختصری به کشت خشخاش در ایران اشاره نمود و چنین می نویسد: «... بعد از هفت ساعت راهپیمایی از طول دیوار افیون قره شهر عبور کردیم، چون زراعت عمده آن خشخاش است که آن را از افیون می گیرند و در اینجا از همه نقاط خاک عثمانی بزرگتر است، این محصول زیادتر به عمل می آید. در زمان سلطنت قاجاریه، کشیدن تریاک یکی از وسایل تجمل دربار بود به تدریج به علت ازدیاد تقاضا و کمبود عرضه، کشت خشخاش در ایران متداول و روستاییان و کشاورزان، بی خبر از عواقب وخیم این آفت خانمان برانداز و مهلک، به آن معتاد شدند. تریاک به عنوان داروی مسکن حتی به کودکان و نوزادان نیز خورانده می شد. فروش تریاک در انحصار دولت و یکی از منابع درآمد کشور محسوب می گشت.

ایادی انگلیس مردم را به کشیدن تریاک تشویق می کردند. به زودی در هر کوی و برزن و مجالس خصوصی و عمومی استعمال آن رواج یافت و سوغات استعمار در همه جا توزیع شد.

تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا سال 1357 تعداد دو میلیون معتاد در ایران وجود داشت. در حالی که کل جمعیت کشور حدود 35 میلیون نفر بود، یعنی 6 درصد کل جمعیت که فاجعه عظیمی بود. تا همین تاریخ مصرف روزانه تریاک در ایران حدود دو هزار کیلوگرم بوده است و حکایت از عمق تجارت غیر قانونی تریاک در ایران می کرد.

حرمت مواد مخدر در آینه آموزه های دینی و فتاوی مراجع عظام تقلید:

به دست خودتان، خود را به هلاکت نیندازید.

قال رسول الله (ص):

کل سستی آورها و مخدرها بر امت من حرام است.

حضرت امام خمینی (ره): تریاک آوردن و پخش کردن بین مردم، هروئین آوردن و پخش کردن بین جوانهای ما، ملت را از بین خواهد برد. اینها خودشان قبل از اینکه عذاب الهی برایشان بیاید قبل از اینکه شلاق الهی به آنها بخورد، خودشان ملاحظه بکنند و نکنند، ترک کنند این را این جنایت است این کشیدن جوانهای برومند ماست به از بین رفتن، این فساد نسل است. این (مواد مخدر) مایه فساد است، فساد را باید برداشت تا دیگران اصلاح شوند.

مقام معظم رهبری حضرت آیت اله خامنه ای: استعمال مواد مخدر و استفاده از آنها با توجه به آثار سوءشان از قبیل ضرر های شخصی و اجتماعی قابل ملاحظه ای که بر استعمال آنها مترتب می شود حرام است و به همین دلیل کسب درآمد با آنها از طریق حمل و نقل و نگهداری و خرید و فروش و غیر آن هم حرام است.

واژه استعمال: در عربی از باب استفعال یعنی مصرف کردن، عمل خواستن، به کار واداشتن، عامل گرفتن.

واژه قاچاق: از نظر لغوی به معنای تردستی و کار پنهان است و در اصل واژه ای است ترکی به معنای فراری.

 عوامل مؤثر در گرایش به استعمال مواد مخدر:

1- عوامل اجتماعی  2- عوامل سیاسی و جغرافیایی  3- عوامل فرهنگی  4- عوامل اقتصادی 5- عوامل فیزیکی  6- عوامل روحی و روانی

مواد مخدر از دیدگاه قانونی و از حیث اشتراک در میزان مجازات به دو دسته تقسیم و تفکیک می شود:

دسته اول:

1- تریاک: تریاک اطلاق می شود بر ماده ای که از گرز خشخاش به دست می آید اعم از اینکه به صورت شیره یا منعقد و جامد باشد، به هر درجه از غلظت و به هر نسبت از مرفین.

2- شیره مطبوخ: شیره مطبوخ ماده ای است که از حل کردن سوخته تریاک و یا تریاک و یا جوهرنگاری به تنهایی یا با هم و یا همراه با مواد دیگر در آب و جوش زدن آن به دست آید با هر درجه از غلظت و هر نسبت از مرفین. در قانون از شیره مطبوخ نام برده نشده و تنها از شیره تریاک یاد شده است، در حالی که این دو با هم متفاوت اند شیره تریاک در واقع همان تریاک اولیه است که هنوز منعقد نشده، ولی شیره مطبوخ از حل کردن سوخته تریاک در آب بدست می آید.

3- سوخته تریاک: سوخته تریاک ماده ای است که از سوزاندن تریاک به هر نحو از انحاء به دست می آید، به هر درجه مرفین که باشد.

4- نقاله: نقاله ماده ای است که پس از صاف کردن شیره مطبوخ (قبل از طبخ، در حین طبخ و یا بعد از طبخ) باقی می ماند.

5- جوهرنگاری: جوهرنگاری (مایه، سوخته شیره انسی) ماده ای است که از سوزاندن شیره مطبوخ به هر نحو از انحاء به دست می آید، با هر درجه مرفین که باشد، هر قرص یا هر شربت یا هر محلول (آبی یا الکلی) که یکی از مواد مذکور در فوق در آن باشد.

6- بنگ: بنگ سرشاخه خشک شده گلدار یا به میوه نشسته بوته شاهدانه است اعم از آنکه ماده زرین (چرس) آن گرفته شده یا نشده باشد و خرد شده یا نشده باشد و خالص یا مخلوط با عناصر دیگر باشد.

7- بنگاب: بنگاب مخلوط یا خیسانده بنگ در آّب یا مایع دیگر است به طور خالص یا همراه با عناصر دیگر.

دسته دوم:

1- چرس: چرس (حشیش، اسرار) ماده زرینی است که از سرشاخه های گلدار یا به میوه نشسته بوته شاهدانه گرفته می شود اعم از خالص یا مخلوط با عناصر دیگر و ماده فعال حشیش می باشد. حشیش جامد بوده و به رنگ سبز بسیار تیره مایل به سیاه. حشیش بر مغز مستقیماً اثر مضاعف دارد و باعث خماری نمی شود و به تدریج حالت انبساط همراه با افزایش اعتماد به نفس و احساس آرامش و غالباً حس پرواز کردن در شخص ایجاد می کند و کفایت ذهنی و حرکتی کم می شود و تصور زمانی و قضاوت اخلاقی و شعور بیمار آسیب می بیند. افراد اغلب پر حرفی می کنند وابستگی شخص به حشیش روانی است تا جسمی و زیاده روی در استعمال آن ممکن است منجر به جنون گردد.

2- هروئین: هروئین که در واقع دی استیل مرفین است یک کلمه یونانی و به معنی (سمبل قدرت) و از مرفین به طریق شیمیایی تهیه می گردد و به صورت گرد سفید رنگی است مصرف این ماده مخدر قوی که 3 تا 5 برابر قوی تر از مرفین است در تمام جهان گسترده شده و آن را از راه استنشاق و یا تزریق زیر جلدی و یا خوراکی مصرف می کنند. فرانسه یکی از مراکز مهم تبدیل مرفین به هروئین و صدور آن به سایر کشور هاست هروئین به سبب خاصیت اعتیاد زایی خطرناک آن همواره مجبور به ازدیاد مصرف آن بوده و به انواع و اقسام جرائم برای به دست آوردن آن دست می زنند و چنانچه ترک نکنند به بدترین وضعی به هلاکت می رسند و آثار و عواقب روحی و روانی و جسمی هروئین از سایر مواد مخدر بیشتر است و عموماً قانونگذاران با آن برخورد شدیدتری دارند مانند قانون مبارزه با مواد مخدر ایران.

3- مرفین: عنصر اصلی تریاک که خاصیت تخدیری به آن می دهد در واقع همین مرفین است که در لابراتور های مجهز و به طرق شیمیایی به دست می آید مرفین عموماً به صورت تزریق زیرجلدی استعمال می شود. مصرف عمده مرفین در کشورهای اروپایی و عمدتاً برای تهیه هروئین از آن می شود که شکل خام و املاح و استحصالات آن از نظر قانون یکسان و در یک ردیف شناخته می شود مجازات ها باید با توجه به مقدار مواد مخدر و متناسب با شخصیت مجرم بین حداقل و حداکثر مجازت قانونی، تعیین مجازات نماید. این مواد عبارتند از:

1- کدئین 2- دیونین 3- فولکودین (اتینن و هموکدئین نام دو محصول دارویی اختصاصی آن است) 4-استیل دی ئیدروکدئین (استیل کدن نام یک محصول دارویی اختصاصی آن است) 5- پرویوکسی فن (داروون نام یک محصول دارویی اختصاصی آن است.)

4- کوکائین: ماده ای که از برگ های درخت کوکا گرفته می شود، این درخت در آمریکای لاتین می روید و بلندی آن تا سه متر می رسد، برگ های بیضی شکل دارد که خشک کرده آن در طب به کار می رود. کوکائین جسمی است جامد (به صورت پودر) که رنگش سفید و کمی مایل به زردی است بی بو و تلخ مزه است و در آب گرم و الکل حل می شود در طب به طریق تزریق زیرجلدی استعمال می شود و تولید بی حسی موضعی می کند. ماده فعال کوکائین (متیل استرواوبنزوئیل گونین) است. مصرف کنندگان به طریق مختلفی آنرا استعمال می کنند که از جمله: جویدن برگ کوکا یا استنشاق از راه بینی و زیرجلدی و خوردن با آب می باشد. استعمال آن موجب افزایش فشار خون و ضربان قلب، درجه حرارت بدن، کم اشتهایی و سنگ کوب است، برخلاف مورفین کوکائین محرک قشر مغز است و سبب بی خوابی و هیجان می شود وابستگی روانی کوکائین بیشتر از وابستگی جسمی است و اعتیاد به کوکائین روانی است و به این دلیل است که شخص متوجه به دست آوردن آن می شود.

نحوه اجرای قانون مجازات مرتکبین استعمال موادمخدر در اجرای بند هشتم اصل 110 یکصد و دهم قانون اساسی مصوب مورخه 18/8/1376 به شرح زیر:

ماده 1- اعمال زیر جرم است و مرتکب به مجازات های مقرر در این قانون محکوم می شود:

1- کشت خشخاش و کوکا مطلقاً و کشت شاهدانه به منظور تولید مواد مخدر.

2- وارد کردن، ارسال، صادر کردن، تولید و ساخت انواع مواد مخدر.

3- نگهداری، حمل، خرید، توزیع، اخفاء، ترانزیت، عرضه و فروش مواد مخدر.

4- دایر کردن یا اداره کردن مکان برای استعمال مواد مخدر.

5- استعمال مواد مخدر به هر شکل و طریق، مگر در مواردی که قانون مستثنی کرده باشد.

6- تولید، ساخت، خرید، فروش، نگهداری آلات و ادوات و ابزار مربوط به ساخت و استعمال مواد مخدر.

7- فرار کردن یا پناه دادن متهمین، محکومین مواد مخدر که تحت تعقیب اند و یا دستگیر شده اند.

8- امحاء یا اخفاء ادله جرم مجرمان.

9- قرار دادن مواد مخدر یا آلات و ادوات استعمال در محلی به قصد متهم کردن دیگران.

تبصره: منظور از مواد مخدر در این قانون، کلیه موادی است که در تصویب نامه راجع به فهرست مواد مخدر مصوب 1338 و اصلاحات بعدی آن احیاء یا توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان مخدر شناخته و اعلام می گردد.

ماده 2- هرکس مبادرت به کشت خشخاش یا کوکا کند و یا برای تولید مواد مخدر به کشت شاهدانه بپردازد علاوه بر امحاء کشت بر حسب میزان کشت به شرح زیر مجازات خواهد شد:

1- بار اول، ده تا صد میلیون ریال جریمه نقدی.

2- بار دوم، 50 تا 500 میلیون ریال جریمه نقدی و 30 تا 70 ضربه شلاق.

3- بار سوم، صد میلیون تا یک میلیارد ریال جریمه نقدی و یک تا هفتاد ضربه شلاق و دو تا پنج سال حبس.

4- بار چهارم، اعدام.

تبصره: هرگاه ثابت شود کشت خشخاش یا کوکا یا شاهدانه به دستور مالک و یا مستأجر ملک و یا قائم مقام قانونی آنها صورت گرفته است، شخص دستور دهنده که سبب بوده است به شرط آنکه عمل ارتکابی مسبب قویتر و شدیدتر از مباشر جرم باشد (اقوی از مباشر). به مجازات های مقرر در این ماده محکوم می شود و مباشر که متصدی کشت بوده است، به 10 تا 30 میلیون ریال جریمه نقدی و پانزده تا چهل ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

ماده 3- هرکس بذر یا کشت خشخاش یا بذر یا برگ کوکا و یا بذر شاهدانه را نگهداری، مخفی و یا حمل کند به یک میلیون تا 30 میلیون ریال جریمه نقدی و یک تا هفتاد ضربه شلاق محکوم خواهد شد، در مورد بذر شاهدانه قصد تولید مواد مخدر از آنها باید احراز شود.

ماده 4- هرکس بنگ، چرس، گراس، تریاک، شیره، سوخته و یا تفاله تریاک را به هر نحوی به کشور وارد و یا به هر طریقی صادر و ارسال نماید یا مبادرت به ساخت، توزیع یا فروش کند یا در معرض فروش قرار دهد با رعایت تناسب و با توجه به مقدار مواد مذکور به مجازات های زیر محکوم می شود:

1- تا پنجاه گرم، تا چهار میلیون ریال جریمه نقدی و تا پنجاه ضربه شلاق.

2- بیش از پنجاه گرم تا پانصد گرم، از چهار میلیون تا پنجاه میلیون ریال جریمه نقدی و بیست تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و در صورتی که دادگاه لازم بداند تا سه سال حبس.

3- بیش از پانصد گرم تا پنج کیلوگرم، از پنجاه میلیون ریال تا دویست میلیون ریال جریمه نقدی و پنجاه تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و سه تا پانزده سال حبس.

4- بیش از پنج کیلوگرم، اعدام و مصادره اموال به استثناء هزینه تأمین زندگی متعارف برای خانواده محکوم.

تبصره: هرگاه محرض شود مرتکبین جرائم موضوع بند 4 این ماده برای بار اول مرتکب این جرم شده و موفق به توزیع یا فروش آنها هم نشده و مواد، بیست کیلو یا کمتر باشد دادگاه با جمع شروط مذکور آنها را به حبس ابد و هفتاد و چهار ضربه شلاق و مصادره اموال به استثناء هزینه تأمین زندگی متعارف برای خانواده آنها محکوم می نماید. در اوزان بالای بیست کیلوگرم مرتکبین تحت هر شرایطی اعدام می شوند.

ماده 7- در صورتی که مرتک